آیا واکسیناسیون کودکان و نوجوانان اولویت دارد؟ و اینکه سازمان بهداشت جهانی برای کودکان و نوجوانان به کدام واکسن‌های کرونا مجوز اضطراری داده است؟

واکسیناسیون کرونا برای کودکان و نوجوانان در برخی کشورهای دنیا از جمله ایران آغاز شده و برخی کشورها هم برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند. در این میان پرسش‌هایی مطرح می‌شود مثل اینکه، آیا واکسیناسیون کودکان و نوجوانان مفید است؟ چه واکسن یا واکسن‌هایی برای کودکان مناسبند؟ آیا واکسیناسیون کودکان و نوجوانان اولویت دارد؟ و اینکه سازمان بهداشت جهانی برای کودکان و نوجوانان به کدام واکسن‌های کرونا مجوز اضطراری داده است؟

در ایران دو واکسن سینوفارم چین و واکسن انستیتو پاستور برای کودکان و نوجوانان مجوز اضطراری گرفته‌اند. واکسن انستیتو پاستور همان واکسن سوبرانای-۲ کوباست که "مشترکا" با این کشور تولید می‌شود. در اینجا استفاده از این دو واکسن و همینطور واکسن فایزر در کودکان و نوجوانان را هم بررسی می‌کنیم.

آیا کرونا برای کودکان هم خطر دارد؟

کودکان و نوجوانان هم مثل بزرگسالان به کرونا مبتلا می‌شوند اما بیماری آنها معمولا شدید نمی‌شود و نیاز به بستری بسیار کمتر است. مرگ کودکان زیر ۱۶ سال بدون بیماری زمینه‌ای بر اثر کرونا هم بسیار پایین است. با این حال مثلا اخیرا در آمریکا آمار بستری افراد زیر ۱۷ سال بعلت کرونا افزایش یافته است.

اگرچه ممکن است آمار کرونای شدید در کودکان و نوجوانان اندک به نظر برسد اما با گسترش همه‌گیری می‌تواند رقمی قابل توجه‌ شود. بعلاوه، کودکان در طبقات و کشورهای کم‌درآمد ممکن است آسیب‌پذیرتر باشند. تعامل اجتماعی زیاد کودکان و نوجوانان بخصوص در فصول تحصیلی، ممکن است نقش مهمی را در پخش و سرایت ویروس به بزرگسالان بازی کند. بنابراین واکسیناسیون گسترده و بی‌خطر در کودکان و نوجوانان راه مهمی برای پیشگیری از بیماری و گسستن زنجیره سرایت دانسته می شود.

واکسیناسیون کودکان و نوجوانان با چه هدفی انجام می‌شود؟

در دوران همه‌گیری جهانی، واکسیناسیون کرونا برای کودکان و نوجوانان (زیر ۱۶ سال) با سه هدف اصلی در نظر گرفته می‌شود:

۱) پیشگیری از ابتلا و عوارض کرونا و مرگ در کودکان و نوجوانان
۲) پیشگیری از انتشار ویروس توسط کودکان و انتقال آن به بزرگسالان (معلمان، اعضای خانواده)
۳) کمک به بازگشایی مدارس و آموزش حضوری با ایجاد ایمنی کافی برای کودکان، کارکنان مدارس ‌و خانواده‌ها

واکسن مناسب برای کودکان چگونه تایید می‌شود؟

برای واکسیناسیون عمومی در گرو‌ه‌‌های سنی خاص، از قبیل کودکان زیر ۱۶ سال، سه دسته معیار باید ارزیابی شوند: بی‌خطر بودن، مناسب بودن و اثر‌بخشی. واکسن‌های کاندید، از نظر اثر‌بخشی، پیشگیری از ابتلا و بیماری شدید و محافظت از عوارض در گروه سنی مد نظر، مثلا کودکان ۳ تا ۱۵ سال یا ۱۲ تا ۱۵ سال، آزمایش و ارزیابی می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی و نهادهای نظارتی مثل سازمان غذا و داروی آمریکا، سازمان داروی اروپا و سازمان نظارت بر محصولات پزشکی و سلامتی بریتانیا، کارایی و بی‌خطری واکسن را ارزیابی کرده و در صورت رضایت، مجوز‌های لازم از قبیل مجوز اضطراری را صادر می‌کنند.

سازمان بهداشت جهانی استفاده از واکسن فایزر را برای سنین ۱۲-۱۶ مناسب دانسته اما در حال حاضر و بدلیل کمبود واکسن در دنیا و درصد پایین واکسیناسیون بزرگسالان و سالخوردگان در بسیاری از کشورها، آن را فقط برای کودکان با بیماریهای زمینه‌ای که ابتلا به کرونا برایشان خطرناک است، توصیه می‌کند.

فایزر

شرکت فایزر/بیوان‌تک کارآزمایی بالینی واکسن کرونای خود در کودکان ۱۲ تا ۱۶ سال را انجام داده و نتایج منتشر شده دال بر بی‌خطری و کارآیی بالای واکسن در این ردهٔ سنی بوده است. از این رو این واکسن که با فناوری جدید mRNA ساخته شده، از سازمان‌های نظارتی بسیاری از کشورهای غربی از جمله امریکا، اروپا و بریتانیا، برای بالای ۱۲ سال مجوز اضطراری گرفته است.

فایزر پیش‌تر مجوز بالای ۱۶ سال را گرفته بود و اکنون مراحل نهایی آزمایش‌ واکسنش در کودکان ۵ تا ۱۲ سال را پیش می‌برد. بر اساس نتایج، اثربخشی بالای این واکسن در برابر سویه دلتای کرونا قابل توجه است. در موارد بسیار نادر واکسن کرونای فایزر ممکن است موجب میوکاردیت و پریکاردیت (التهاب عضله و غشای خارجی قلب) شود،

بیشتر در مردان و پسران زیر ۳۰ سال. اما این عارضه بر اساس دادهای ارائه شده، در کلیه گروه‌های سنی از جمله کودکان و نوجوانان اغلب گذرا بوده است. بعلاوه، عوارض ابتلا به کرونا، از جمله التهاب منتشر در اعضای داخلی مانند قلب، بسیار شایع‌تر از عوارض این‌چنینی واکسن آن است.

سینوفارم و سینوواک

از میان واکسن‌های ساخت چین، دو واکسن سینوفارم و سینوواک مراحل اول و دوم کارآزمایی بالینی در افراد ۳ تا ۱۷ ساله را پشت سر گذاشته‌اند و مرحله سوم یا نهایی در جریان است. این دو واکسن با فناوری ویروس کشته ساخته شده‌اند. سینوفارم همچنان واکسن اصلی واکسیناسیون کرونا در ایران است اما سینوواک در واکسیناسیون سراسری در ایران بکار گرفته نشده است.

بر اساس داده‌های مراحل اول و دوم کارآزمایی این دو واکسن که منتشر شده، ایمنی‌زایی و بی‌خطری آنها در کودکان ۳ تا ۱۷ ساله به اندازه بزرگسالان است. نتایج مرحله نهایی کارآزمایی بالینی این دو واکسن، اثربخشی آن در مقابل سویه دلتا و جلوگیری از ابتلا و همچنین اطلاعات نهایی دربارهٔ عوارض جانبی احتمالی‌شان هنوز در دست نیستند. به دلیل نیازی که در دوران همه‌گیری وجود دارد، چین و بعضی کشورهای دیگر مثل ایران، بر اساس نتایج مراحل اول و دوم کارآزمایی بالینی، برای واکسیناسیون کودکان با این دو واکسن، مجوز اضطراری صادر کرده‌اند.

واکسن پاستوکووک (سوبرانای دو)

این واکسن را موسسه فینلای کوبا ساخته و تولید کرده و فناوری آن به انستیتو پاستور ایران منتقل شده است. این واکسن شامل دو نوبت واکسن سوبرانا-۲ (واکسن کنژوگه حامل پروتئین شاخکی ویروس کرونا) است و یک نوبت انتخابی یادآور (سوبرانا پلاس). مرحله سوم کارآزمایی بالینی واکسن سوبرانا برای بزرگسالان در کوبا و چند کشور دیگر از جمله ایران انجام شده اما اطلاعات کامل درباره سوبرانا-۲ و سوبرانا پلاس هنوز در مقالات داوری‌شده در نشریات علمی منتشر نشده‌اند و فقط نتایج مرحله اول کارآزمایی بالینی واکسن سوبراناپلاس منتشر شده است.

البته گوشه‌هایی از داده‌های مرحله سوم کارآزمایی بالینی که در خود موسسه فینلای در کوبا انجام شده، در وبسایت این موسسه به اشتراک گذاشته شده که اثربخشی واکسن سوبرانا-۲ بعد از دو نوبت را ۶۲ و پس از نوبت سوم (یادآور) ۹۱ درصد نشان می‌دهد. کارآزمایی بالینی این واکسن در کودکان و نوجوانان ۳ تا ۱۸ ساله کوبایی هم انجام شده است.

داده‌های فاز ابتدایی که در وبسایت موسسه فینلای به اشتراک گذاشته شده‌اند حاکی از بی‌خطری و ایمنی‌زایی مناسب و بالای این واکسن در این گروه سنی است. نتایج مرحله سوم کارآزمایی بالینی هنوز در دسترس نیستند و همچنین اطلاعات مربوط به توان آن در پیشگیری از ابتلا و بیماری شدید بخصوص در مقابل سویه دلتا دلتا هنوز منتشر نشده‌اند. کوبا برای واکسیناسیون کودکان ۳ تا ۱۸ ساله با واکسن سوبرانای-۲ مجوز اضطراری صادر کرده است.

آیا واکسیناسیون کودکان مفید است؟

پیشگیری از ابتلای کودکان که هرکدام می‌توانند ویروس را به چندین بزرگسال و کودک دیگر منتقل کنند و همچنین اهمیت آموزش حضوری کودکان در مدرسه‌ها، در کنار نتایج کارآزمایی واکسن فایزر در کودکان بالای ۱۲ سال و ادامه شیوع سویه‌های جدید مانند دلتا، کشورهایی مثل آمریکا و بریتانیا را به این نتیجه رساند که کودکان بالای ۱۲ سال را با واکسن فایزر واکسینه کنند.

در گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا تاکید شده که عوارضی مثل سندرم التهابی منتشر و و میوکاردیت و همچنین بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بر اثر ابتلا به کرونا بسیار شایعتر از این عوارض پس از زدن واکسن آن است. در مورد واکسیناسیون کودکان و نوجوانان با بیماری‌های زمینه‌ای، این تاکید مضاعف است.

آیا واکسیناسیون کودکان و نوجوانان اولویت دارد؟

اغلب کشورهای غربی مانند آمریکا و بریتانیا وقتی سراغ واکسیناسیون جوانان و کودکان بالای ۱۲ سال رفتند که اغلب جمعیت بزرگسال خود را واکسینه کرده بودند و از اثربخشی واکسن‌ها و پروتکل‌های بکار رفته مطمئن شده بودند. اولویت واکسیناسیون همیشه با گروه‌های آسیب‌پذیر است و اگر بزرگسالان با ایمنی ناکافی در بیمارستان بستری یا قربانی کرونا شوند، توجیه واکسیناسیون کودکان و نوجوانان که بسیار کمتر در معرض خطر کرونا هستند بسیار دشوار می‌شود. اما در نهایت هر کشوری خود تصمیم می گیرد چه افراد یا گروه‌هایی را در اولویت قرار دهد.

منبع