اقتصاد اسپانیا در حال شکوفایی است؛ به‌واسطه رشد جهانی در بخش خدمات، به‌ویژه گردشگری، عملکردی بهتر از اقتصاد راکد ژاپن در دهه گذشته داشته است.

اتفاقی که زمانی غیرممکن به‌نظر می‌رسید، اکنون رخ داده است: سرانه تولید ناخالص داخلی اسپانیا طبق داده‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF)، از ژاپن، یکی از اعضای گروه هفت (G7)، پیشی گرفته است. البته این به‌تنهایی به این معنا نیست که تولید ناخالص داخلی اسپانیا از ژاپن، به عنوان چهارمین اقتصاد بزرگ جهان، پیشی گرفته است.

اما زمانی‌که تولید ناخالص داخلی (GDP) اسپانیا را بر جمعیت این کشور تقسیم کرده و به دلار آمریکا تبدیل می‌کنیم، تولید ناخالص داخلی سرانه بر اساس قیمت‌های جاری، بالاتر از ژاپن شده است. در سال ۲۰۲۵، سرانه تولید ناخالص داخلی ژاپن ۳۳٬۹۶۰ دلار بود، در حالی‌که این رقم برای اسپانیا به ۳۶٬۱۹۰ دلار رسید. این تفاوت در سال ۲۰۲۴ نیز اندکی به نفع اقتصاد اسپانیا بوده است.

آنجل تالاورا، متخصص اقتصاد اروپا در موسسه اقتصادی آکسفورد با اشاره به این که رشد اقتصادی اسپانیا طی سال‌های اخیر سریع‌تر از ژاپن بوده، یادآور شد: «ین ژاپن از سال ۲۰۲۱ در مقابل دلار آمریکا ۴۰ درصد تضعیف شده، به این معنی که حتی اگر سرانه تولید ناخالص داخلی ژاپن بر پایه پول ملی بدون تغییر باقی بماند، وقتی با دلار آمریکا اندازه گیری شود، ۴۰ درصد کمتر می‌شود.»

این بدان معناست که مقدار زیادی از داده‌های اقتصادی ژاپن در سال‌های اخیر وقتی بر مبنای دلار آمریکا محاسبه و به نهادهای بین‌المللی ارسال شده، وضعیت خوبی را نشان نمی‌دهند.

چه چیزی باعث رشد اسپانیا در چند سال گذشته شده است؟

اسپانیا که کمی بیش از ده سال پیش از بحران مالی خارج شد، در سال ۲۰۲۴ رشد اقتصادی ۳.۲ درصدی را تجربه کرد؛ رشدی بیشتر از فرانسه، آلمان و ایتالیا، سه اقتصاد بزرگ حوزه یورو. اقتصاد آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا، در همان سال ۰.۲ درصد کوچک‌تر شد.رشد تولید ناخالص داخلی اسپانیا ناشی از تقاضای داخلی بالا، گردشگری پررونق و دیگر خدمات بود.

بخش خدمات بیش از دو سوم تولید اقتصادی کشور را تشکیل می‌دهد و بهبود در این بخش یکی از دلایل کلیدی موفقیت اقتصادی اسپانیا به شمار می‌رود. در اسپانیا، رشد اقتصادی با حمایت دولت و حفظ قیمت انرژی پایین‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی تقویت شده است. رشد قابل توجه جمعیت نیز به افزایش تولید کمک کرده است.

«متیو گرتکن»، استراتژیست ارشد ژئوپلیتیکی در مؤسسه تحقیقاتی بی‌سی‌ای (BCA) عملکرد خوب اقتصاد اسپانیا در دهه گذشته نتیجه «اصلاحات سختگیرانه و تعدیلات اساسی در هزینه‌های نیروی کار پس از بحران بدهی دولت‌های اروپایی در دهه گذشته» بوده که منجر به افزایش رقابت‌پذیری اقتصاد این کشور شده است.

در زمان بحران مالی، نرخ بیکاری در اسپانیا حدود ۲۵ درصد بود که یکی از بالاترین نرخ‌ها در اتحادیه اروپا به شمار می‌رفت. در آن زمان، کسب‌و‌کارهایی که با مشکل مواجه بودند، تمایل داشتند کارکنان موقت استخدام کنند. در پاسخ، دولت اسپانیا اصلاحاتی را برای کاهش سطح حمایت‌های شغلی در قراردادهای دائمی تصویب کرد. کاهش هزینه اخراج کارکنان و محدود کردن حقوق کارگران، به همراه اصلاحاتی دیگر، باعث افزایش تحرک نیروی کار و تطبیق بهتر مشاغل با نیروهای ماهر شد که به افزایش بهره‌وری انجامید.

چه چیزی اقتصاد ژاپن را محدود می کند؟

در مقابل، به گفته متیو گرتکن، «بازار کار انعطاف‌ناپذیر ژاپن باعث شده بهره‌وری نیروی کار در این کشور پایین بماند.» ژاپن، چهارمین اقتصاد بزرگ جهان، مدت‌هاست که در تلاش است نقش پیشرو خود را در اقتصاد جهانی حفظ کند و سال گذشته جایگاه سومین اقتصاد بزرگ دنیا را به آلمان واگذار کرد. داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهند که ژاپن در سال ۲۰۲۵ احتمالا جایگاه چهارم را نیز از دست داده و از سوی هند پشت سر گذاشته می‌شود و به رتبه پنجم تنزل خواهد یافت.

اقتصاد فناوری‌محور ژاپن در سه دهه گذشته رشد بسیار اندکی داشته و به شدت از همه‌گیری کرونا آسیب دیده است. به طوری که تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۲۰، ۴.۲ درصد سقوط کرد. مرکز تحقیقاتی نیکو (Nikko Research Center) در گزارشی اخیر اعلام کرد که ژاپن به دلیل کمبود نوآوری در تنگنا قرار گرفته است.

در این گزارش همچنین آمده است که در سال ۲۰۰۰، سرانه تولید ناخالص داخلی ژاپن در جهان پس از لوکزامبورگ در رتبه دوم قرار داشت؛ اما اکنون به رتبه ۳۸ سقوط کرده است. عملکرد فعلی اقتصاد ژاپن نیز نشانه‌ای از بهبود سریع نشان نمی‌دهد. اقتصاد این کشور در سه‌ماهه نخست سال جاری نیز کوچک شد، که ناشی از صادرات پایین بود. این کاهش همراه با تقاضای داخلی کند، تورم فزاینده و تولید پایین است. تعرفه‌ها و تهدیدهای تعرفه‌ای آمریکا نیز به صادرات و تولید صنعتی آسیب زده و ترس از رکود اقتصادی ژاپن در سه‌ماهه دوم سال را تقویت کرده است.

اقتصاد ژاپن با حجم بالایی از محرک‌های مالی سرپا مانده که بر یارانه‌های انرژی، حمایت از دستمزدها و زیرساخت‌های دیجیتال تمرکز دارند. رکود ادامه‌دار در اقتصاد ژاپن همچنین به دلیل جمعیت سالمند و کاهش شدید نیروی کار و افزایش هزینه‌های تأمین اجتماعی تشدید شده است.

آیا موفقیت اسپانیا موقتی است؟

انتظار می‌رود اقتصادهای مبتنی بر خدمات، نظیر اسپانیا، در آینده نیز عملکرد بهتری داشته باشند؛ چراکه روند مصرف جهانی در حال تغییر است. به طور کلی، سهم بخش خدمات در اقتصادهای جهان به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. طبق داده‌های سازمان جهانی تجارت (WTO)، سهم خدمات در صندوق بین‌المللی پول جهانی از ۵۳ درصد در سال ۱۹۷۰ به ۶۷ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده است.

طبق برآوردهای صندوق بین‌المللی پول، سرانه تولید ناخالص داخلی اسپانیا تا پایان دوره پیش‌بینی‌شده در سال ۲۰۳۰، از ژاپن پیش خواهد بود. انتظار می‌رود با ادامه روند فعلی، سرانه تولید ناخالص داخلی اسپانیا به بیش از ۴۲٬۳۰۰ دلار برسد، در حالی‌که این رقم برای ژاپن حدود ۴۱٬۷۰۰ دلار باقی خواهد ماند.منبع